برای ساده کردن مفهوم پیچیده استفاده از بلاک‌چین در صنعت بیمه از یک مثال معمولی شروع می‌‌‌کنیم. تصور کنید که حسن برای بیمه ماشین سنگینی که تازگی آن را خریداری کرده به شرکت بیمه X مراجعه می‌کند. ماشین او یک تریلری بسیار مجهز و به‌روز است و در نتیجه ارزش بیمه‌‌‌ای بالایی دارد. برای همین شرکت X برای تمرکز ریسک‌‌‌ها و قضاوت مالی به شرکت بیمه اتکایی Y رو می‌‌‌آورد. حالا فرض کنیم که حسن برنامه صدور صورت‌‌‌حساب سه‌ماهه دارد و هر سه ماه حق بیمه خود را پرداخت می‌کند. در چنین وضعیتی، حسن حق بیمه را بین نهادهایی مختلف در فواصل زمانی خاص و منظم توزیع کرده است. حالا پیگیری پرداخت‌‌‌های حسن تا آخرین ریال نوعی چالش تراکنشی و معاملاتی محسوب می‌شود که امروز بسیاری از شرکت‌های بیمه در این صنعت با آن روبهرو هستند. در این بین فرض کنید که خسارت‌‌‌نامه‌‌‌ای از سوی حسن هم به دست شرکت بیمه برسد. آن وقت پیچیدگی تراکنش‌‌‌ها بیشتر خواهد شد و تراکنش‌‌‌ها برعکس و متوجه شرکت بیمه و بیمه اتکایی خواهند بود. در چنین وضعیتی ممکن است مشکلات پیش بیاید. مشکلاتی از قبیل:
• ضرر مالی احتمالی در طول تراکنش‌‌‌های دیجیتالی
• خسارت‌‌‌نامه‌‌‌های جعلی یا کپی‌‌‌شده (ممکن است حسن همان کامیون را نزد شرکت بیمه دیگری نیز بیمه کرده باشد و خسارت‌‌‌نامه‌‌‌ای نیز به آن تحویل داده باشد.)
• فرآیندهای عملیاتی پیچیده و غیرقابل اطمینان.
داستان حسن و شرکت بیمه‌‌‌اش با پیچیدگی‌‌‌های تراکنشی و قراردادی یکی از چالشهای معمولی و هرروز شرکت‌های بیمه است و البته فرصت کاربردی ایده‌‌‌آلی برای پیاده‌سازی فناوری بلاک‌چین، به‌خصوص اگر تمامی شرکت‌های بیمه دخیل در ماجرا در کنسرسیوم خصوصی جا داشته باشند. بلاک‌چین می‌تواند برای بیمهگران کنسرسیوم خصوصی و شرکت‌کنندگان آن از جمله مشتریانی مانند حسن مفید واقع شود. بلاک‌چین می‌تواند چالشهای بنیادی مدیریت و پیگیری تراکنش‌‌‌های دیچیتالی توزیع‌‌‌شده را با امنیت، مدیریت و سرعت بالا به سرانجام برساند. بلاک‌چین می‌تواند در کنار به حداقل رساندن هزینه‌‌‌های عملیاتی شرکت Y که به طور حتم برای شرکت X هزینه‌‌‌های گزافی داشته، مکانیزمی ساختاریافته برای مدیریت و حفظ تراکنش‌‌‌ها و یک دفتر حسابرسی توزیع‌‌‌شده مطمئن ترتیب دهد و البته با بهینه‌‌‌سازی فرآیندهای عملیاتی یک مشتری مانند حسن را به ماندگاری و ادامه فعالیت با شرکت X ترغیب کند.
اما آیا همه اینها به این معنی است که بلاک‌چین می‌تواند همه چالشهای پیش روی بیمهگران را رفع کند؟ مسلما نه! یادتان باشد که بلاک‌چین صرفا باید به عنوان راهکاری خاص به کار گرفته شود و تنها زمانی برای شرکت بیمه موفقیت‌‌‌آمیز خواهد بود که بیمه‌‌‌گر قبل از اقدام به آن به یک سوال اساسی پاسخ داده باشد: آیا راهکار مشکلی که شرکت با آن روبه‌روست بلاک‌چین است؟ یکی از چالشهای اساسی نهادهای خدمات مالی، مواجهه با تعداد زیادی از نوآوری‌‌‌های خارجی است. ظرفیت‌‌‌های این نوآوری‌‌‌ها عمدتا از قابلیت‌‌‌های داخلی نهادهای مذکور فراتر هستند درنتیجه، نهادهای خدمات مالی توان بهره‌‌‌گیری قابل‌توجه از ظرفیت نوآوری‌‌‌ها را ندارند. یکی از مهم‌ترین نوآوری‌‌‌ها، فناوری بلاک‌چین است که درحال حاضر، نهادهای خدمات مالی تلاش می‌کنند تا هم رابطه محتاطانه و کمی با این فناوری داشته باشند و هم از منافع بی‌شمار آنها بهره گیرند. صنعت بیمه نیز به عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای خدمات مالی در پی بهرهمندی حداکثری از این فناوری است.
یکی از مهم‌ترین مشکلات صنعت بیمه پیچیده بودن فرآیندها و زمان‌بر بودن آنهاست که بهرهمندی از فناوری بلاک‌چین، مشکلات مذکور را تاحد زیادی می‌تواند تعدیل کند. ازاین رو، مطالعه حاضر نقش بلاک‌چین در صنعت بیمه را با رویکرد بهبود فرآیندها مورد بررسی قرار داده است. نتایج این مطالعه نشان داد که فناوری بلاک‌چین نیز مانند سایر فناوری‌‌‌های نوین، از مزایا و معایبی برخوردار است که برآیند آنها نشان‌‌‌دهنده آن است که مزایای آن بر معایب آن غالب است. همچنین بلاک‌چین فناوری است که به مرور زمان تکامل می‌‌‌یابد و معایب احتمالی آن نیز رفع خواهد شد. بررسی قابلیت‌‌‌های بلاک‌چین نشان داد که به کارگیری این فناوری در فرآیندهای پذیرش، صدور و خسارت می‌تواند دقت و سرعت در فرآیندهای مذکور را به صورت قابل‌توجهی افزایش دهد.
ضمن آنکه بلاک‌چین از پایگاه و منابع اطلاعاتی گسترده‌‌‌ای استفاده می‌کند و خود نیز در توسعه این انباره اطلاعات نقش اساسی دارد. این ویژگی نیز منجر می‌شود مساله عدم‌تقارن اطلاعات و مخاطرات اخلاقی در صنعت بیمه و فرآیندهای آن حداقل شود. باتوجه به این قابلیت‌‌‌ها، توصیه می‌شود بیمه مرکزی ج.ا.ایران تلاش جدی در فراهم آوردن زیرساخت‌‌‌های قانونی و دیجیتالی این فناوری داشته باشد و با نظارت دقیق در پیاده‌سازی آن زمینه توسعه بازار بیمه را مهیا کند. پیاده‌سازی صحیح فناوری بلاک‌چین در صنعت بیمه می‌تواند نقش بسزایی در ارتقای اعتماد عمومی نسبت به صنعت بیمه، تدقیق فرآیندها، قیمت‌گذاری بهینه، برآورد خسارت صحیح و منطقی و خدمت‌‌‌رسانی و شناسایی بیمه‌‌‌گذاران کم‌ریسک ایفا کند.
در دنیای امروز، تکنولوژی بلاک‌چین مانند یک موتور اعتماد عمل می‌کند و پتانسیل ایجاد تغییرات بنیادی در صنعت بیمه را دارد. تقویت شفافیت در کل زنجیره ارزش، راهکار بلاک‌چین برای اعمال این تغییرات است. مشتاقان ورود تکنولوژی بلاک‌چین در صنعت بیمه ادعا می‌کنند که نیازی به واسطه‌‌‌زدایی نیست و واسطه‌‌‌ها به جای بیرون رانده‌‌‌شدن از این صنعت، می‌توانند به پذیرندگان زودهنگام این تکنولوژی تبدیل شوند. ازآنجا که اعمال تغییرات در این صنعت یکپارچه و قدیمی، بسیار دشوار بوده و مستلزم ایجاد شفافیت و اصلاح قیمت در مدل‌‌‌های کسب‌و‌کار است، بنابراین پیاده‌سازی تغییرات در چنین بخش‌‌‌هایی از صنعت بیمه که کمترین دگرگونی‌‌‌ها را تجربه کرده، سخت‌‌‌تر خواهد بود. ما برای انجام یک تراکنش مالی از یک واسطه مانند بانک استفاده می‌‌‌کنیم.
اما بلاک‌چین این امکان را به خریداران و فروشندگان می‌دهد تا به صورت مستقیم با هم در ارتباط باشند و نیاز به یک شخص ثالث به عنوان واسطه از بین می‌رود. به این شکل از تراکنش «همتا به همتا» می‌‌‌گویند. بلاک‌چین برای ایجاد امنیت در تبادلات و حتی خرید و فروش ارز دیجیتال از رمزنگاری استفاده می‌کند. درواقع بلاک‌چین یک نوع سیستم ثبت اطلاعات و گزارش است که تفاوت آن با سیستم‌های دیگر این است که اطلاعات ذخیره‌‌‌شده روی این نوع سیستم، بین همه اعضای یک شبکه به اشتراک گذاشته می‌شود. بنابراین با استفاده از رمزنگاری و توزیع داده‌‌‌ها، امکان هک، حذف و دستکاری اطلاعات ثبت‌‌‌شده، تقریبا غیرممکن می‌شود.
بلاک‌چین یا زنجیره بلوکی، معاملات آنلاین امن را برای شرکت‌های بیمه تسهیل می‌کند. مبادله بر مبنای بلاک‌چین می‌تواند سریعتر، امن‌‌‌تر و ارزان‌‌‌تر از سیستم‌های سنتی انجام شود. بلاک‌چین با شفافیت بالا، تعرفه‌‌‌های مناسب و قابلیتی که در رسیدگی دقیق به ادعاها دارد، می‌تواند سطح تعامل با مشتری را ارتقا دهد. با استفاده از بلاک‌چین، فرآیند شناسایی تقلب و گزارش‌‌‌های فریبکارانه، بهره‌‌‌وری بیشتری پیدا می‌کند. بلاک‌چین از طریق خودکارسازی فرآیند تایید هویت بیمه‌‌‌گذار، تصدیق قرارداد، ثبت معتبر ادعاها، داده‌‌‌های شخص ثالث، پرداخت خسارت و هزینه‌‌‌های اجرایی و عملیاتی را کاهش می‌دهد. بیمه یکی از صنایع بالقوه برای مهاجرت به بلاک‌چین است. بهره‌‌‌وری بیشتر به همراه کاهش انواع ریسک‌‌‌های عملیاتی و ارائه خدمات نوآورانه بیشتر به مشتریان این صنعت، از مهم‌ترین چالش‌‌‌هایی است که می‌توان بر مبنای استفاده از بلاک‌چین راهکارهایی را ارائه کرد.
یک کنسرسیوم متشکل از شرکت‌های برتر بیمه در اروپا به عنوان یکی از مجموعه‌‌‌های پیشرو استفاده بلاک‌چین در صنعت بیمه، چند سال است که روی قابلیت‌‌‌های بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند در صنعت بیمه ارزیابی‌‌‌هایی را انجام داده است. این کنسرسیوم اخیرا اعلام کرده است از بین پلتفرم‌‌‌های موجود، کوردا را به منظور توسعه و ارائه محصولات خود انتخاب کرده است. این در حالی است که پیش از این، پلتفرم هایپرلجر به عنوان بستر تست و ارزیابی بلاک‌چین برای ارائه خدمات بیمه‌‌‌ای از سوی این کنسرسیوم مورد استفاده قرار گرفته بود. اهداف کلانی که کنسرسیوم بیمه بی‌تری‌ای در استفاده از قابلیت‌‌‌های دفتر کل توزیع شده و بلاک‌چین دنبال می‌کند، شفافیت بیشتر، مدیریت ساده‌‌‌تر و خودکارسازی هر چه بیشتر جریان اطلاعات، ادعاها، مطالبات و پرداخت‌‌‌هاست. تصمیم جدید این گروه مبنی بر جایگزینی کوردا به جای هایپر لجر، پس از بررسی‌‌‌های فنی و اقتصادی، مبتنی بر اهداف یادشده و در نظر گرفتن چند فاکتور اساسی به ترتیب زیر بوده است:
-حفظ حریم خصوصی مشتریان
-مقیاس‌پذیری بالا
-نوآوری بیشتر در توسعه محصولات و خدمات
-کاهش هزینه‌‌‌ها
در خصوص چالش اول و دوم، پلتفرم کوردا به جای همه‌پخشی و ارسال تراکنش‌‌‌ها به همه نودها، از شیوه چند‌پخشی- که در آن تراکنش‌‌‌ها به نودهایی که ارتباطی با تراکنش ندارند ارسال نمی‌شود- استفاده می‌کند. به این ترتیب احتمال نقض حریم خصوصی به شدت کاهش می‌‌‌یابد. علاوه بر این، با اضافه شدن مشارکت‌کنندگان بیشتر، حجم سربار روی این بستر در مقایسه با بلاک‌چین‌‌‌های مبتنی بر شیوه همه‌پخشی، کمتر خواهد بود که آن را مقیاس‌پذیر‌‌‌تر می‌کند. در مورد سوم، از آنجا که کوردا پلتفرمی خاص منظوره و در واقع سفارشی‌‌‌سازی‌شده برای حوزه بانکداری، خدمات سرمایه‌گذاری و بیمه است، توسعه محصولات در این حوزه با چابکی و نوآوری بیشتر همراه خواهد بود.
پلتفرم خاص منظوره به فعالان صنعت بیمه و هر صنعت دیگر این امکان را می‌دهد تا بیشتر روی کسب‌و‌کار و حتی ارائه خدمات ارزش افزوده نظیر مشاوره‌‌‌های بیمه شخصی‌‌‌سازی‌شده به مشتریان تمرکز داشته باشند. کوردا محصول کنسرسیومی با بیش از ۲۰۰ شرکت تحقیق و توسعه است که راهبری آن زیر نظر شرکت آر‌تری با تیم حرفه‌‌‌ای ۱۸۰ نفره در ۱۳ کشور و بیش از ۲هزار عضو متخصص در حوزه‌‌‌های مالی، حقوقی و فناوری در سراسر دنیاست که به عنوان حامیان فنی این پروژه فعالیت دارند.
هزینه‌‌‌های مختلف اعم از هزینه‌‌‌های مدیریتی و عملیاتی با استفاده از قابلیت‌‌‌های دفاتر کل توزیع شده و بلاک‌چین کاهش قابل‌توجهی خواهد داشت. بی‌تری‌ای اعلام کرده توانسته است ۳۰درصد هزینه‌‌‌های مدیریتی خود را کاهش دهد. این کاهش هزینه‌‌‌ها بر مبنای قابلیت تعامل مستقیم و نظیربه‌نظیر کسب‌و‌کارها بر بستر بلاک‌چین ممکن می‌شود.
آنچه بسیار اهمیت دارد، مشارکت و همکاری در قالب کنسرسیوم به منظور شکلدهی و استانداردسازی سریعتر بازار در سطح بین‌المللی است. کنسرسیوم بی‌تری‌ای نیز با هدف شکلدهی و توسعه بازار بیمه بر مبنای بلاک‌چین، نمونه مشخصی است که توانسته طی کمتر از دو سال، پروژه‌‌‌های ارزیابی را اجرا کرده و به تصمیمات مشترکی در این خصوص دست یابد. در کشور ما نیز لازم است فعالان بازار در حوزه‌‌‌های مختلف نظیر حوزه بیمه، رویکردی مشارکتی در جهت توسعه و ارائه خدمات در پیش گیرند. این رویکرد علاوه بر هزینه‌‌‌های کمتر و سرعت عمل بیشتر، دستیابی سریعتر به رویه‌‌‌های استاندارد و بهرهمندی بیشتر از قابلیت‌‌‌های بلاک‌چین، برای همه فعالان بازار و مشتریان به دنبال خواهد داشت. بلاک‌چین به عنوان یک نوآوری بالقوه عظیم در تمام زمینه‌‌‌های خدمات مالی و بازرگانی به طور گسترده مورد بحث قرار گرفته است. تا به امروز این امر تا حد زیادی در زمینه‌‌‌های بانکی شناسایی شده است. با این حال بلاک‌چین در موارد زیر برای شرکت‌های بیمه نیز فوایدی را ارائه می‌دهد:
ابداع محصولات و خدمات بیمه‌‌‌ای جهت رشد، افزایش اثربخشی در کشف تقلب و قیمت‌گذاری، کاهش هزینه‌‌‌های اداری.
البته در این موارد بیمهگران با برخی چالشهای اصلی مثل رشد محدود در بازارهای اشباع شده و فشار زیاد جهت کاهش هزینه‌‌‌ها نیز روبهرو می‌‌‌شوند. پیاده‌سازی بلاک‌چین دارای یک افق بلند‌مدت است. به نحوی که به تاثیرات شبکه و همچنین تعیین شرایط قانونی آن بستگی دارد. همچنین قبل از انجام مراحل اولیه پیاده‌سازی، باید مزایا و محدودیت‌های آن به طور کامل استخراج شود.
موسسه مک کینزی، در سال ۲۰۱۷ گزارش تکنولوژی زنجیره بلوکی را به کمیته مشورتی بیمه فدرال آمریکا ارائه کرده و در آن نحوه تاثیر این تکنولوژی بر بخش‌‌‌هایی از صنایع با تاکید بر بانکداری و بیمه، تجزیه و تحلیل شده و بر اساس انتظارات صنایع مختلف، پیش‌بینی شده که این تکنولوژی طی ۳ تا ۵ سال آینده، تاثیرات قابل‌توجهی در عرصه‌‌‌های مختلف مالی، اقتصادی و تجاری بر جای خواهد گذاشت. در این گزارش با نام‌گذاری دوره زمانی ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۶ به عنوان عصر تاریک (در ارتباط با تکنولوژی زنجیره بلوکی)، که در آن عمده راه‌‌‌حل‌‌‌ها مبتنی بر بیت‌کوین بوده است، آغاز دوره جدید تکنولوژی زنجیره بلوکی از سال ۲۰۱۶ اعلام شده است.
کسب‌و‌کارهای بالغ با استفاده از این تکنولوژی در حال حاضر وارد بازار شده و بیش از یکصد راه‌‌‌حل مبتنی بر زنجیره بلوکی شناسایی شده است. این گزارش بیان می‌کند که بین ۲۰ تا ۳۰ حوزه کاربردی تکنولوژی زنجیره بلوکی طی سال ۲۰۱۸ تست شده و ۱۰ تا ۲۰ حوزه تجاری موفق از بین آنها تا اواخر سال ۲۰۲۰ گسترش خواهد یافت. موسسه مک کینزی، ۶۴ مورد کاربردی متفاوت برای زنجیره بلوکی در یک بررسی از ۲۰۰ شرکت، شناسایی کرده است. در این گزارش ادعا شده که صنعت بیمه بیشترین راه‌‌‌حل‌‌‌های غیر‌بیت‌کوینی را با ۲۲ درصد، پس از آن حوزه پرداخت با ۱۳ درصد، و خدمات مالی به طور عام ۵۰درصد کل کاربردها را به خود اختصاص خواهند داد.
وقوع انقلاب دیجیتالی باعث شده که صنعت بیمه در طول ۳۰سال گذشته به سختی تغییر کند. برخلاف انتظار، نوآوری‌‌‌های اخیر در فضای مالی دیجیتالی کشور چین نشان داده است که موسسات نوظهور می‌توانند صنعت چند‌هزار میلیارد دلاری را دچار اختلال کنند. با استفاده از دیتاهای وسیع و فناوری بلاک‌چین این تاثیرات در بخش بیمه می‌تواند بسیار سریعتر و بااهمیت بیشتری نسبت به آنچه افراد پیش‌بینی می‌کنند اتفاق بیفتد. فقدان نوآوری در بخش بیمه و ناتوانی در تامین نیازهای بازار، وضعیت ناامیدکننده‌‌‌ای را برای بسیاری از افراد ایجاد کرده است. امروزه با پیشرفت تکنولوژی اثبات شده که در فضای بیمه “شخص، در حال حاضر محصول” است.
به این معنی که اینشورتک با استفاده از تجزیه و تحلیل اطلاعات، حسگرها، سوابق و داده‌‌‌های به دست آمده از طریق تلفن همراه، راه‌حل‌‌‌هایی پیشرفته، سفارشی و منحصر به فرد را برای خطرات محتمل در زندگی افراد ارائه می‌دهد که تا چند سال پیش غیرممکن بود. با پیشرفت این تکنولوژی پیش‌بینی می‌شود که نمایندگان مانند کارگزاران بیمه ممکن است به آرامی، و سپس به طور ناگهانی ناپدید شوند.
عباس راد، معاون نوآوری و برنامه ریزی شرکت بیمه البرز و عضو هیات علمی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه شهید بهشتی
