معاون مدیر عامل اکتشاف نفت با اعلام این خبر که در خلیج فارس یک دکل در میدان یلدا در حال حفاری و نزدیک است که به هدف برسد، گفت: ما ممکن است از نظر تکنولوژی عقب باشیم اما بخاطر نیروهای متخصصی که داریم از کشورهای دیگر جلوتر هستیم، کلا در حفاری از هر سه چاه دو چاه به نتیجه می‌رسد، حتی سال گذشته در ایران هر دو چاهی که حفر شد به نتیجه رسید.
سیدعلی معلمی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره تفاوت فرایند اکتشاف در ایران و سایر کشورهای دارای منابع هیدروکربوری اظهار داشت: اکتشاف یک فرایند زمانبر و نیاز به سرمایه‌گذاری‌های طولانی‌مدت داشته و ممکن است ۵ تا ۷ سال طول بکشد و با موضوع تولید متفاوت است. در مورد فرآیند تولید می‌توانیم تصمیم بگیریم که افزایش و یا کاهش داشته باشیم، بنابراین کشورهای حوزه خلیج‌فارس که منابع هیدروکربوری دارند برنامه‌هایشان را طولانی‌مدت طرح‌ریزی می‌کنند، در ایران هم به همین منوال است. در کشور ما بر اساس سیاست‌های ابلاغی در برنامه‌های ۵ ساله، مشخص میشود که چه حجمی هیدروکربور نفت و گاز در طی ۵ سال باید کشف کنیم، فعالیت‌هایمان برنامه‌ریزی و اجرا میشود.
اکتشاف تحریم‌پذیر نیست
وی افزود: در کشور ما علیرغم تمام مشکلات تحریمی و محدودیت‌های فنی با توجه به برنامه‌هایی که از قبل در فعالیت‌های اکتشافی طراحی کرده بودیم، توانستیم به اهداف خود برسیم و آنچه را در برنامه پنج‌ساله در بحث نفت و گاز برایمان مشخص شده بود، محقق کردیم.
ریسک‌مان را کم می‌کنیم چون پول نداریم
معاون مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران در ادامه به مقایسه وضعیت اکتشاف در ایران و سایر کشورها پرداخت و گفت: در کشورهای اطراف تعداد چاه‌های اکتشافی که حفر کردند بیش از چاه‌های ما است اما درصد چاه‌هایی که ما به موفقیت رسیدیم نسبت به آن‌ها خیلی بیشتر است. ما به خاطر مباحث بودجه و محدودیت‌های مالی و فناوری که داریم با حساسیت بیشتری اقدام می‌کنیم، تا ریسک‌ها کمتر شود. مثلا در عمان طی یک سال، بیش از ۱۰۰ چاه اکتشافی حفر شده اما تعداد چاه‌هایی که به هدف رسیده بسیار کم است، مجموع این عوامل منجر به این شد که ما در سال ۲۰۱۹ از لحاظ حجم اکتشاف هیدروکربوری در دنیا اول شدیم.
وی در ادامه به فرایند اکتشاف اشاره کرد و گفت: در فرایند اکتشاف اولین بخش ژئوفیزیک و سپس لرزه‌نگاری و مغناطیس‌سنجی است. در دنیا معمولا شرکت‌های صاحب تکنولوژی وارد این مقوله شده‌اند و بسیار هم انحصاری و بیشتر شرکت‌های خاصی از کشورهای امریکا تا حدی هم اروپا و چین این تکنولوژی را دارند، ما هم در بحث ژئوفیزیک حداکثر سه تا چهار شرکت داخلی داریم.
دستگاه‌های قدیمی هزینه‌هایمان را بالا برده
معلمی گفت: یکی از بخش‌هایی که ما واقعا مشکل داریم ژئوفیزیک و تجهیزات مورد نیاز است که در شرکت‌های داخلی و پیمانکاران بشدت بروز کرده و بنوعی در این چند سال نتوانسته‌اند تجهیزات را بروز کنند و از تجهیزات قدیمی استفاده می‌کنند. ما برای تمام تجهیزات مورد نیاز مجوز واردات گرفته‌ایم اما امکان واردات نداریم بطوری که کار یکی از شرکت‌ها به خاطر اینکه نتوانسته تجهیزات را وارد کند، ۶ ماه متوقف مانده است. البته بعد از برجام پیمانکاران بر اساس نیاز شروع به واردات کردند اما بهرحال نیاز است که تجهیزات بروزرسانی و دائما جایگزین شوند. شرکت‌هایی که قبلا در فعالیت‌های ژئوفیزیک درگیر بودند تجهیزات خود را بروز کردند اما در کل اکنون از دستگاه‌های قدیمی استفاده می‌کنیم که هزینه‌ها را بالا می‌برد.
وی درباره اکتشاف منابع غیرمتعارف نیز بیان کرد: در رابطه با شناسایی منابع غیرمتعارف پروژه‌های پژوهشی داشتیم، مناطقی که پتانسیل منابع غیرمتعارف را دارند شناسایی شده و در شیل نفتی و گازی برآورد حجم هم داشته‌ایم، اما فعلا شرکت ملی نفت راغب به بهره‌برداری از این ذخایر نیست، بنابراین یک محدودیت قانونی وجود دارد و جزء انفال است که بخش خصوصی هم مثل معادن نمی‌تواند ورود کند، در حالی که بهترین بازدهی را دارند. اگر مجلس مجوز بدهد تا بخش خصوصی ورود کند بیش از معادن فلزی و غیر فلزی بازدهی دارد.
اوضاع نفت و گاز شیل در ایران چگونه است؟
معاون مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران ادامه داد: در منطقه لرستان مطالعاتی داشتیم و مشخص شد که پتانسیل خوبی در منطقه سرگلو و گرو به لحاظ شیل گازی وجود دارد، در منطقه قالی‌کوه نیز در همین استان شیل نفتی شناسایی شده که حجم خوبی داشته و کاملا آماده توسعه است. اما در هر حال منابع غیرمتعارف فعلا مقرون به صرفه نیست ضمن اینکه فناوری هم نداریم.
پارسال هر دو چاهی را که حفر کردیم به نفت رسیدیم
وی گفت: در دنیا هم‌چنان اکتشاف را قمار بازی می‌گویند یعنی هر قدر مطالعات اولیه و زمین شناسی و ژئوفیزیک خوب انجام شود از هر سه چاهی که حفر میشود یک چاه به هیدروکربن می‌رسد، البته در کشورهای صاحب‌نام هم تا زمانی که حفاری نشود نمی‌توان با اطمینان گفت که نفت و گاز وجود دارد یا خیر. ما ممکن است از نظر تکنولوژی عقب باشیم اما بخاطر نیروهای متخصصی که داریم از کشورهای دیگر جلوتر هستیم، کلا در حفاری از هر سه چاه دو چاه به نتیجه می‌رسد، حتی سال گذشته در ایران هر دو چاهی که حفر شد به نتیجه رسید، یعنی ریسک اکتشافی ما پایین است اما این موضوع هم در اکتشاف معمول است که چاه حفر شود و به هیدروکربن نرسیم.
۴۰۰ برابر سود اکتشاف هیدروکربن
معلمی درباره هزینه حفر یک چاه اکتشافی خاطرنشان کرد: اینکه چاه در دریا و یا خشکی باشد، هزینه متفاوت است، هزینه‌ها از ۲۰ میلیون یورو شروع میشود، اگر مدت زمانی را هم که صرف میشود، محاسبه کنیم هزینه بالاتر می‌رود، هنچنین بستگی به اینکه عملیات ژئوفیزیکی هم انجام شده باشد باز هم هزینه اضافه میشود، اما اگر به هیدروکربن برسیم اکتشاف یکی از سودآورترین کسب و کارها است شاید ۴۰۰ برابر سود بازگشت سرمایه داشته باشد. مثلا در میدان ارم و نام‌آوران حجم هیدروکربور قابل استحصال نزدیک به ۵ میلیارد بشکه است که اگر برداشت شود سود سرشاری نصیب کشور می‌کند. ارم به خاطر نوع گاز شیرین در برنامه توسعه قرار دارد و نام‌آوران هم در منطقه‌ای است که تاسیسات زیربنایی آن آماده است، بنابراین در محاسبات توسعه بقیه میادین قرار داده میشود.
یلدا؛ کشف جدید ۲۰۲۰
وی درباره حوزه‌های جدید اکتشافی گفت: شاید ما حدود ۷۰ تا ۸۰ میدان کشف شده توسعه‌نیافته داشته باشیم، در خلیج‌فارس یک دکل در میدان یلدا در حال حفاری و نزدیک است که به هدف برسد. احتمالا تا دو هفته آینده ماحصل تمام زحماتی را که چند سال طول کشیدیم، خواهیم دید.
این مقام مسئول در حوزه اکتشاف با بیان اینکه اکتشاف کار پراسترسی است، افزود: آنچه در مورد میدان یلدا پیش‌بینی شده اینکه اکنون در عمق ۳ هزار متری هستیم شاید کمتر از ۱۰۰ متر دیگر باید حفاری شود تا تست کنیم که چه جوابی دارد.
در حاشیه خزر هم نفت و گاز کشف کردیم؟
وی همچنین به فعالیت‌های اکتشافی در حاشیه خزر اشاره و اظهار داشت: یکی از برنامه‌ها این است که صرفاً روی مناطق نفتخیز جنوب متمرکز نباشیم، در گرگان اولین چاه در سال ۱۹۷۰ حفاری شد اما مطالعات آن انجام نشد، چند سال گذشته مطالعاتی انجام و به نتیجه رسید، اکنون در ماموریت اکتشافیِ حاشیه خزر در دشت گرگان به مرحله حفاری رسیدیم که تا ۲ ماه دیگر حفاری چاه هیرکان شروع میشود، اگر مخزن گازی کشف شود از لحاظ استراتژیک برای ما اهمیت دارد، زیرا نزدیک بازار مصرف است و به تامین نیاز داخلی کشور کمک می‌کند. در دشت مغان هم مطالعات قبل از انقلاب انجام شده بود که شرکت‌های بین المللی روی آن کار کردند اما پروژه را ترک کردند، ما کار را ادامه دادیم و حفاری چاه در این منطقه با هدف دسترسی به نفت است که زمستان امسال شروع میشود.
وضعیت کشفیات در مناطق مرزی
معلمی درباره اکتشاف در مناطق مرزی و همکاری با همسایگان تصریح کرد: فعلا هر کشوری کار اکتشاف در مرز را به تنهایی انجام می‌دهد، فعلا ما چاه اکتشافی مرزی نداریم چند سال گذشته یک میدان مرزی بنام آریا هم‌مرز با عربستان در یکی از لایه‌های قابل تولید کشف شد.
وی در مقایسه روند اکتشاف در ایران و در مقایسه با دیگر کشورها اظهار داشت: هر کشوری سیاست خاص خود را دارد و فعالیت‌های اکتشافی بسته به برنامه‌هایشان در سال‌های مختلف، متغیر بوده، کشورهایی مثل عراق، عمان و قطر در قالب بلوک اکتشافی به شرکت‌های بین‌المللی معرفی می‌کنند و کار از A تا Z یک‌جا انجام میشود، طی یک فرایند پروتکل مالی تعریف و به نوعی برون‌سپاری می‌کنند، یعنی هم جذب سرمایه می‌کنند و هم ریسک را تقسیم می‌کنند.
خارجی‌ها بلوک‌های اکتشافی ما را رها کردند و رفتند
معاون مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران درباره نیاز ایران به شرکت‌های بین‌المللی گفت: ما نیز حتما به شرکت‌های صاحب‌تکنولوژی نیاز داریم، البته ایران هم زمانی بلوک اکتشافی تعریف و واگذار کرد و به نتیجه رسید، اما در دوره‌ای شرکت‌های خارجی رها کرده و رفتند و کار متوقف شد. آخرین بلوک‌هایی که معرفی کرده بودیم زمان روی کار آمدن ترامپ بود، ۱۴ بلوک را در نمایشگاه بین‌المللی معرفی کردیم که استقبال خوبی هم شد، اما اکثرا متوقف شد و نتوانستیم هیچیک از بلوک‌ها را واگذار کنیم و تولیدات کار توسط شرکت‌های E&P ایرانی ادامه پیدا می‌کند.
اکتشاف در شرایط تحریم و فروش نرفتن نفت لازم است؟
وی درباره جایگاه اکتشاف در شرایط کنونی تحریم و محدودیت مالی توضیح داد: بسیاری مطرح می‌کنند حال که نمی‌توانیم تولید کنیم چرا باید اکتشاف کنیم؟ در این شرایط اکتشاف به چه درد می‌خورد؟ پاسخ اینکه اتفاقا شرکت‌های بزرگ نفتی و کشورهای صاحب‌نام فعالیت‌های اکتشافی را زمانی که قیمت نفت پایین آمده و تولید کم میشود، انجام می‌دهند، چون هم زمانبر است و هم اینکه بتوانند حجم ذخایر خود را بالا ببرند، زیرا حجم ذخایر قابل استحصال یک کشور مبنای بحث مهم تولید است. بنابراین افزایش میزان ذخایر مهم است، اگر تصمیم بگیریم یک میدان را توسعه دهیم ۵ تا ۶ سال دیگر به نتیجه می‌رسیم، بنابراین باید از قبل کار اکتشاف را شروع کرده باشیم، ما برنامه امروز را تنظیم نمی‌کنیم، برنامه‌ها برای شرایط نرمال و زمانی است که کشور امکان تولید داشته باشد، آن زمان نمی‌توان منتظر ماند که تازه شروع به اکتشاف کنیم، زیرا باید تولید را بالا ببریم.
وی افزود: باید ذخایر آماده برای توسعه داشته باشیم، تا چنانچه شرکت‌های بین‌المللی هم ورود کردند برای تولید و افزایش میزان آن، حجم ذخایر را بدانیم. فاصله اکتشاف و تولید طولانی است، باید از قبل فاصله را طی کرده و آماده باشیم تا زمانی که نیاز به تولید است، دستمان پر باشد. ضمن اینکه حجم اکتشاف و مشخص شدن ذخایر، جایگاه و سهم کشور را در بازار منابع هیدروکربوری تثبیت می‌کند، در واقع اکتشاف پشتوانه میزان تولید و سهمیه است.
شاید مجبور می‌شدیم گاز لوله‌کشی منازل را هم سهمیه‌بندی کنیم
معلمی تاکید کرد: اکتشاف یک نیاز است، اکنون میزان مصرف گاز که در روز به روز افزایش می‌یابد. اگر چند میدانی که چند سال اخیر کشف شد نبود چه می‌کردیم؟ شاید مجبور می‌شدیم گاز لوله‌کشی منازل را هم سهمیه‌بندی کنیم، بنابراین فرایند اکتشاف باید استمرار داشته باشد تا پشتوانه تولید و مصرف باشد.
پایان عصر نفت و الزام اکتشاف
وی درباره نیاز به اکتشافات جدید با توجه به اظهاراتی مبنی بر پایان عصر نفت گفت: ما وظیفه داریم که بصورت حداکثری روی اکتشاف تمرکز کنیم و ماموریت هم همین است، ضمن اینکه بستگی دارد که انرژی‌های نو چه زمانی مقرون به صرفه شوند تا جایگزین نفت باشند، اما در هر حال در مورد گاز براحتی جایگزین نمی‌شوند، مطالعات نشان داده نیاز جهانی به گاز افزایش می‌یابد و اکتشافات ما هم در این زمینه امیدوارکننده بوده است.
