به گزارش روابط عمومی موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، «شهریار زروکی» به بررسی همزمانی چرخه‌های تجاری بین کشورها و شناسایی علل آن با تمرکز بر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس پرداخته و تاکید کرد: چرخه‌های تجاری، نوعی نوسانات با قاعده و منظم در فعالیت‌های کلان اقتصادی کشورها است که عمدتاً به وسیله بنگاه‌های تجاری سازماندهی می‌شوند.
وی ادامه داد: یک چرخه با یک دوره رونق اقتصادی که همزمان در فعالیت‌های متعدد اقتصادی رخ می‌دهد، شروع و به دوره رکود و انقباض منتهی می‌شود.
به گفته زروکی، چرخه‌های تجاری، یافتن عوامل تاثیرگذار و روش‌های برخورد با آنها یکی از مهمترین مباحث مورد بررسی در اقتصاد کلان کشورها است و با مراجعه به ادبیات اقتصادی، شواهد زیادی را می‌توان یافت که وقوع رونق و رکود در یک کشور موجب ایجاد رونق و رکود در سایر کشورها می‌شود.
وی افزود: به طور کلی، در صورت وجود تشابه ساختاری یا شراکت تجاری بین کشورها، مساله همزمانی چرخه‌های تجاری به وجود می آید و دانستن درجه همزمانی چرخه‌های تجاری بین کشورها و شناسایی علل آنها، از جمله موارد مهمی هستند که تصمیم گیری سیاستگذاران را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
استادیار گروه اقتصاد دانشگاه مازندران با اشاره به اینکه آیا تشابه الگوی تجارت خارجی در ۶ کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس (امارات، عربستان، قطر، بحرین، کویت، و عمان) که از نظر شرایط مکانی، جغرافیایی، و سیاسی با یکدیگر تشابه دارند و تمام آنها کشورهایی وابسته به درآمد نفتی هستند، به همزمانی چرخه‌های تجاری و نزدیک شدن دوره‌های رونق و رکود آنها منجر می‌شود؟، گفت: بررسی این پرسش از این نظر اهمیت دارد که به دلیل سهم بزرگ نفت در این منطقه، می‌توان بررسی کرد که چرخه‌های اقتصادی کشورهای مورد نظر به قیمت و فروش نفت بیشتر وابسته است یا این که الگوی مشابه تجارت خارجی آنها نیز بر همزمانی این چرخه‌ها تاثیرگذار است. نتایج این گزارش با کنترل اثر ۳ متغیر شباهت وابستگی به نفت، شباهت سیاست پولی و مالی این کشورها ارائه شده است.
وی ادامه داد: بدین منظور برای یافتن تاثیر عامل شباهت الگوی تجارت بر همزمانی چرخه‌های تجاری بین ۶ کشور عضو شورای خلیج فارس در سال‌های ۲۰۱۲-۱۹۸۰، ابتدا شاخص‌های مورد نظر تعیین شده و سپس با استفاده از یک معادله اقتصاد سنجی پانل، تاثیر عامل مورد نظر را بر همزمانی چرخه‌های تجاری برآورد شده است.
زروکی با بیان اینکه منظور از همزمانی چرخه‌های تجاری این است که آیا این کشورها در زمینه تجارت خارجی نقاط فراز و فرود یکسانی داشته اند، تاکید کرد: یکی از متغیرهایی که می‌تواند عاملی برای همزمانی چرخه‌های تجاری باشد، شباهت الگوی تجارت خارجی کشورهای نفتی است. نظم های آماری حاکی از روند مشابه تجارت کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس با شرکای خارجی تجاری شان هستند؛ به گونه ای که در سال‌های۱۹۸۰ تا ۲۰۱۲ به سمت افزایش تجارت با دو کشور چین و هند و کاهش تجارت با سایر شرکای صنعتی تجاری شان پیش رفته‌اند.
وی افزود: بنابراین، افزایش شباهت الگوی تجارت بین دو کشور موجب انتقال شوک‌های مشترک به این کشورها و در نتیجه، اثر مشابه بر چرخه‌های تجاری آنها می‌شوند. علت این چرخه‌های تجاری همزمان، همبستگی متقابل اقتصادها در دنیا است که در این میان عواملی از قبیل تجارت، وجود اتحادیه پولی، تشابه ساختار صنعتی، همگرایی مالی، تشابه سبد صادرات و واردات، درجه توسعه یافتگی کشورها، وجود متغیرهای جاذبه مانند فاصله بین دو کشور و زبان مشترک، از عوامل تاثیرگذار بر همزمانی چرخه‌های تجاری کشورها با یکدیگرند.
استادیار گروه اقتصاد دانشگاه مازندران تشابه ساختار صنعتی و تخصص‌گرایی را از عوامل دیگر توضیح‌دهنده همزمانی چرخه های تجاری دانست و گفت: کشورهایی که ساختار صنعتی مشابه‌تری دارند، باید همزمانی بیشتری در چرخه‌های تجاری آنها دیده شود.
به گفته زروکی، عامل تاثیرگذار دیگر، درجه باز بودن مالی و همگرایی مالی کشورهاست که در فرآیند جهانی شدن کشورها نقش موثری داشته است. ادبیات اقتصادی، جواب دقیقی در مورد اثر درجه باز بودن مالی بر همزمانی چرخه‌های تجاری ندارند و دلیل آن، مشکلات محاسبه درجه باز بودن مالی و محدودیت در داده‌های دسترس‌پذیر است.
وی تاکید کرد: قراردادهای تجاری مانند اتحادیه های پولی و هماهنگی سیاست‌های پولی و مالی نیز نقش مهمی در حرکت‌های چرخه‌های تجاری دارند. کشورهایی با روابط تجاری عمیق‌تر، بیشتر تمایل دارند که به صورت صریح یا ضمنی سیاست‌های پولی یا حتی سایر سیاست‌های مشابه با یکدیگر را داشته باشند. این سیاست‌ها ممکن است بر چرخه‌های تجاری آنان نیز تاثیرگذار باشند. از این رو، علاوه بر عامل تجارت، تشابه سیاست‌های اقتصادی نیز در همبستگی چرخه‌های تجاری کشورها دخیل هستند.
استادیار گروه اقتصاد دانشگاه مازندران ادامه داد: همزمانی زیادی بین چرخه‌های تجاری این کشورها وجود دارد و مشابهت زیادی بین شرکای تجاری این کشورها و روند مشابه تجارت خارجی آنها مشاهده می‌شود که از نظر تئوری، به انتقال شوک های مشترک به این کشورها و افزایش همزمانی چرخه‌های تجاری آنها منجر می‌شوند. اما عوامل دیگری بر همزمانی چرخه‌های تجاری تاثیر می‌گذارند و برای آن که بتوانیم تخمین بهینه‌تری از ضریب متغیر «شباهت الگوی تجارت» به دست آوریم، اثر آنها را نیز در نظر می‌گیریم.
وی یکی از ویژگی‌های مهم اقتصاد این ۶ کشور را مشابهت ساختار اقتصادی از نظر وابستگی به منابع نفتی عنوان کرد و گفت: باید نوسان‌های آن را به عنوان عاملی مهم بر هم حرکتی چرخه‌های تجاری این کشورها در نظر بگیریم. مشابهت سیاست پولی و مالی نیز عوامل دیگری هستند که اثر مثبتی بر همزمانی چرخه‌های تجاری کشورها می‌گذارند.
زروکی افزود: بنابراین، باکنترل این سه عامل مستقل، ضریب متغیر شباهت خارجی را تخمین می زنیم. نتایج حاصل از تخمین مدل همزمانی چرخه‌های تجاری ۶ کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس با وجود کنترل اثر سه متغیر شباهت وابستگی به نفت، شباهت سیاست پولی و شباهت سیاست مالی نشان می‌دهند که شباهت الگوی تجارت این کشورها عاملی است که به طور مثبت بر همزمانی چرخه‌های تجاری این ۶ کشور تاثیر می‌گذارد و مقدار ضریب این متغیر بر همزمانی چرخه‌های تجاری کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به میزان ۱/۵ است.
وی در پایان تاکید کرد: دانستن میزان همزمانی چرخه‌های تجاری این کشورها، می‌تواند تصمیم‌گیری سیاستگذاران را تحت تأثیر قرار دهد.
