سه راهبرد اقتصاد مقاومتی در دوران تحریم و کرونا

به گزارش ایبِنا، امنیت اقتصادی مفهومی است که به وضعیت باثباتی از شرایط و ساختار فعلی و افق معلوم و روشنی از آینده دلالت می‌کند که در آن فرد، جامعه، سازمان و دولت احساس رهایی از خطر کرده و به طور بهینه می‌توانند به تولید، توزیع و مصرف ثروت بپردازند. کما اینکه در چنین شرایطی انگیزه‌ها برای توسعه اقتصادی در محیطی بی تلاطم افزایش می‌یابد. اما گاهی برای بسیاری از کشورها، شرایطی ایجاد می‌شود که امنیت اقتصادی آنها به چالش می‌افتد. بحران‌های اقتصادی، تورم، جنگ‌های اقتصادی و ظهور بیماری‌های همه‌گیر از جمله عواملی هستند که امنیت اقتصادی را تهدید می‌کنند. ایران از جمله کشورهایی است که برای مقابله با چنین شرایطی راهبرد اقتصاد مقاومتی را در پیش گرفته است. اما در شرایط پیش رو، راهبرد چگونه می‌تواند کشتی اقتصاد ایران را از تکانه‌های شدید اقتصادی ناشی از تحریم و کرونا به سلامت عبور دهد؟
محمد واعظ برزانی، اقتصاددان و استاد دانشگاه اصفهان در گفتگو با ایبِنا درباره این موضوع توضیح داد و با بیان اینکه در این شرایط راهبرد اقتصاد مقاومتی سیاست درستی است، اظهار کرد: فلسفه پیش گرفتن راهبرد اقتصاد مقاومتی، ارتقای قابلیت تاب‌آوری اقتصاد ملی در مقابل تکانه‌های بیرونی و درونی است.
وی افزود: در واقع اجرای سیاست‌های مبتنی بر راهبرد اقتصاد مقاومتی باعث توانمندسازی اقتصاد ملی در مقابل تکانه‌های مختلف، به ویژه چالش‌های بیرونی ناشی از تحریم و همه‌گیری ویروس کرونا می‌شود.
ظرفیت بازار همسایگان برای توسعه صادرات
واعظ برزانی مجموعه سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را در سه لایه طبقه‌بندی کرد و گفت: گسترش روابط عمیق و راهبردی تجاری اولاً با کشورهای دارای روابط راهبردی و ثانیا با همسایگان در لایه اول اهمیت قرار دارد.
وی ادامه داد: بدین معنی که با وجود گسترش صادرات با کشورهای نزدیک از نظر راهبردی همچون کشورهای اوراسیا و همین‌طور بالا بودن سهم تجارت با همسایگان، در کل تجارت خارجی ایران اما همچنان فاقد روابط تجاری گسترده و راهبردی در حد بهره‌گیری از ظرفیت‌های تولیدی خود است.
این استاد دانشگاه با ذکر مثالی در این باره توضیح داد: برای مثال، بازار سوریه همچنان برای تولیدکنندگان مواد غذایی ایران تقریباً بسته است با وجود اینکه در حال حاضر، سالانه حداقل ۱۵ میلیارد دلار کالا به آن وارد می‌شود و یا بازار پاکستان در صدور ماشین آلات و تجهیزات برای اقتصاد ایران ظرفیت خوبی دارد که روی زمین مانده‌ است.
نظام جامع تامین اجتماعی
این اقتصاددان لایه دوم راهبردی اقتصاد ایران را توجه به نظام جامع تامین اجتماعی عنوان و اظهار کرد: نظام جامع تامین اجتماعی یک نظام حفاظت‌کننده از حداقل معیشت مردم‌ به صورت چند لایه است. از این رو، ضرورت طراحی و استقرار چندلایگی در نظام تامین اجتماعی اهمیت بسزایی دارد.
وی خاطرنشان کرد: متاسفانه یکی از راهکارهایی که تقریبا مورد توجه قرار نگرفته است موضوع سهمیه‌بندی کالاهاست. سهمیه‌بندی نه به عنوان یک گزینه مطلوب بلکه به عنوان یک لایه از نظام جامع تامین اجتماعی قابل طرح است که وسعت و عمق به کارگیری آن در هر دوره به اقتضائات آن دوره برمی‌گردد. اما وجود زیرساخت‌های این نظام و در اختیار بودن کارت‌های بهره‌برداری متناسب قابلیت خوبی به مقامات اقتصادی در شرایط خاص مواجهه با تکانه‌های بیرونی می‌دهد تا این راهکار را در شرایط حساس اقتصادی مدنظر قرار دهند.
استقرار نظام مبادلات مالی مستقل از سوئیفت
واعظ برزانی لایه سوم راهبردی اقتصاد ایران را سیاست استقرار نظام مستقل از سامانه سوئیفت برای تسویه در مبادلات خارجی دانست و در این باره گفت: چنین اقدامی به خودی خود می‌تواند دربرگیرنده مجموعه‌ای از روش‌ها همچون پیمان‌های پولی دو جانبه، چند جانبه و حرکت به سمت تجارت متقابل و استراتژیک باشد.
این اقتصاددان اضافه کرد: بنابراین، پیگیری سیاست‌های اجرای اقتصاد مقاومتی به اقتصاد ملی ما انعطاف‌پذیری لازم برای مقابله با تکانه‌های مختلف را به ویژه آنها که با منشا بیرونی هستند، خواهد داد.
راه‌حل مقابله با پیش‌بینی‌ناپذیری کرونا
واعظ برزانی درباره تبعات اقتصادی ناشی از ویروس کرونا گفت: این تکانه‌های اقتصادی کنونی به الگوی همه‌گیری کرونا بستگی دارد و به طور قطع نمی‌توان الگوی رفتاری همه‌گیری کرونا را برای افق پیش رو، برای دو سال آینده، یک الگوی مبتنی بر کاهش تدریجی دانست؛ به همین خاطر، چون شناخت کامل از الگوی همه‌گیری به دلایلی همچون عدم شناخت قطعی از رفتار ویروس وجود ندارد، پس لازم است بیش از پیش سیاست‌های اقتصاد مقاومتی که قابلیت تاب‌آوری به اقتصاد ملی ما می‌دهد، مورد توجه واقعی قرار گیرد.